Trung thu là một ngày lễ quen thuộc của người dân Việt Nam vào tháng 8 âm lịch hằng năm. Tuy nhiên vẫn còn không ít người thắc mắc Trung thu là gì? Trung thu bắt nguồn từ đâu, có ý nghĩa gì? Tại sao chọn Rằm tháng 8 là Trung thu?… Tất cả những vấn đề này sẽ được giải đáp chi tiết trong bài viết sau.
Nội dung chính
1. Trung thu là gì?
Trung thu là giữa mùa thu, cũng tức là ngày 15 tháng 8 âm lịch hằng năm. Đó là cách giải thích “trung thu là gì” theo từ điển Hán – Việt. Còn theo văn hóa tín ngưỡng Việt Nam, trung thu nghĩa là gì lại được làm rõ và mô tả sâu sắc hơn.
1.1. Trung thu bắt nguồn từ đâu?
Tại Việt Nam, sử sách không nói rõ dân ta bắt đầu tổ chức Tết trung thu từ bao giờ, chỉ biết ngày lễ này bắt nguồn từ thời cổ xưa và được tìm thấy dấu vết in trên mặt trống đồng Ngọc Lũ. Bên cạnh đó, các nhà nghiên cứu văn hóa phong tục Việt đã tìm thấy trên văn bia chùa Đọi ghi chép Tết Trung thu được tổ chức chính thức tại kinh thành Thăng Long vào thời nhà Lý (năm 1121).
Theo đó, nhà vua vì muốn cảm tạ thần Rồng đã mang mưa giúp mùa màng bội thu, đời sống nhân dân ấm no nên đã làm lễ cúng trăng. Đồng thời tổ chức các hội đua thuyền, múa rối nước và rước đèn để cả nước cùng chung vui chúc mừng.
Song giải thích “trung thu bắt nguồn từ đâu”, một số nhà văn hóa lại cho rằng Tết Trung thu rất có thể hình thành từ sự tích về chú Cuội và chị Hằng. Tương truyền, ngày xưa có nàng tiên nữ tên là Hằng Nga xinh đẹp và mang lòng nhân ái, đặc biệt yêu quý trẻ em. Khi Ngọc Hoàng tổ chức cuộc thi “làm bánh ngày Rằm”, Hằng Nga được cho phép xuống trần gian để học cách làm bánh ngon. Tại đây, nàng gặp được Cuội – một anh chàng chuyên bốc phét.
Khi được hỏi cách làm bánh ngon, Cuội nói dóc rằng cứ bỏ hết tất cả nguyên liệu vào rồi đem nướng lên là được. Tưởng chừng làm như vậy sẽ thất bại nhưng không ngờ, những chiếc bánh ra lò lại thơm phức, những đứa trẻ ăn thủ đều khen rất ngon. Vui mừng Hằng Nga bèn đem những chiếc bánh còn lại về cung trăng để dự thi.
Nhưng khi chia tay ở gốc cây đa đầu làng, Cuội do lưu luyến nên đã bất ngờ nắm lấy tay Hằng Nga. Thế là cả nàng cùng Cuội và cây đa đầu làng bị kéo lên tận cung trăng. Tưởng sẽ vui vẻ nhưng khi Cuội lên cung trăng lại thấy buồn bã vì nhớ nhà. Anh chàng chỉ có những chú thỏ của Hằng Nga làm bạn.
Còn Hằng Nga, nàng lấy tên loại bánh mình làm là “bánh trung thu” và giành được giải nhất. Song nàng không lấy phần thưởng đó mà cầu xin Ngọc Hoàng cho phép nàng cùng chú Cuội được xuống trần gian chơi cùng các em nhỏ vào mỗi đêm Rằm tháng Tám. Cũng từ đó, cứ đến ngày 15 tháng 8 âm lịch hàng năm, người dân lại tổ chức rước đèn, múa lân, ăn bánh trung thu dưới ánh trăng để kỷ niệm chú Cuội, chị Hằng và thỏ ngọc xuống trần thế liên hoan. Đồng thời còn đặt tên cho ngày đặc biệt này là “Tết Trung thu”.
Dù không rõ nguồn gốc, nhưng cứ đến ngày Tết Trung thu, các gia đình Việt ban ngày làm mâm cỗ cúng gia tiên, thần linh, tối đến thì bày cỗ ngắm trăng. Trẻ em thì dìu dắt nhau thành từng đám, nào nhỉ nhảy ô, kéo co, rước đèn, múa lân, đánh trống, phá cố, nghe chuyện về trăng,… vô cùng náo nhiệt. Phong tục truyền thống này được giữ gìn kéo dài đến tận ngày nay.
1.2. Trung thu có ý nghĩa gì?
Theo các nhà nghiên cứu phong tục Việt Nam, ý nghĩa Trung thu rất đa dạng và phân chia như sau:
- Ý nghĩa ngày Trung thu
Người Việt tin rằng cuộc đời và mặt trăng có một mối liên hệ rất sâu sắc. Trăng tròn tượng trưng cho sự đoàn viên, hạnh phúc. Trăng khuyết đại diện cho sự đau buồn, chia ly. Mà ngày Tết Trung thu, trăng tròn sáng và đẹp nhất, rất thích hợp để các gia đình quây quần bên nhau. Theo phong tục, nhà nhà sẽ làm cỗ cúng gia tiên, đêm xuống thì ngồi tụ họp uống nước chè xanh, ăn bánh trung thu và vừa ngắm trăng vừa kể chuyện cuộc đời.
Ý nghĩa Trung thu đầu tiên là sự đoàn viên hay có thể hiểu Trung thu là Tết đoàn viên.
Được biết, Trung thu không chỉ là tết ngắm trăng mà còn là dịp để người ta tiên đoán vận mệnh quốc gia. Nếu trăng thu màu cam trong sáng thì đất nước sẽ thịnh vượng; Trăng thu màu vàng thì năm đó sẽ trúng mùa tằm tơ; còn trăng thu màu xanh lục thì năm đó ắt sẽ có thiên tai. Người xưa tin rằng đây là sự “âm thầm” giúp đỡ của thần mặt trăng nên cứ đến ngày Rằm tháng 8, nhà nhà lại chuẩn bị mâm lễ cúng trăng.
Ý nghĩa Trung thu thứ hai là sự biết ơn.
- Ý nghĩa Trung thu với trẻ em
Chẳng biết tự bao giờ, những hoạt động vui chơi như rước đèn, làm đồ chơi trung thu, múa lân, ca hát, phá cỗ,… trở thành các tập tục truyền thống của trẻ em trong ngày Tết Trung thu. Ngoài ra, các bé còn được nghe ông bà, cha mẹ kể truyện cổ tích hay câu chuyện đời thường khi trăng Rằm lên cao. Dịp lễ này giống như một ngày nghỉ đặc biệt giúp mỗi đứa trẻ thỏa sức bay nhảy với thế giới thần tiên mơ mộng của mình. Đây chính là ý nghĩa Tết Trung thu với trẻ em.
Mặt khác, điều này cũng tạo nên một đáp án khác cho câu hỏi “Trung thu là gì?”. Trung thu là Tết thiếu nhi.
- Ý nghĩa bánh trung thu
Bánh trung thu mà người Việt thường dâng cúng tổ tiên hay để biếu tặng hoặc nhấm nháp dưới ánh trăng đó là bánh nướng và bánh dẻo. Tuy không rõ nguồn gốc người làm ra hai loại bánh này nhưng ý nghĩa bánh trung thu lại được lưu truyền rộng rãi.
Được biết, bánh dẻo được làm thành hình dáng vầng trăng tròn nhằm thể hiện cho sự vẹn nguyên, đủ đầy, viên mãn. Đồng thời, màu trắng ngà của chiếc bánh trung thu này tượng trưng cho tình yêu bền vững của vợ chồng.
Còn bánh nướng lại đại diện cho mặt trời. Nhân bánh mặn, ngọt, thể hiện sự ấm áp, ngọt ngào của gia đình. Ý nghĩa bánh trung thu này là dù bạn có trải qua nhiều khó khăn trong cuộc sống thì luôn có người thân bên cạnh, bảo vệ bạn.
Như vậy, Trung thu trong quan niệm của người Việt đó là Tết thiếu nhi, cũng là Tết đoàn viên.
2. Tại sao chọn Rằm tháng 8 là Trung thu?
Tính đến hiện tại, tại sao chọn Rằm tháng 8 là Trung thu vẫn là câu hỏi gây nhiều tranh cãi và chưa có hồi kết. Có ý kiến cho rằng sự tích Rằm tháng 8 ở Trung Quốc chính là đáp án của câu hỏi này. Cụ thể, vua Đường Minh Hoàng (cai trị từ năm 713 – 755) khi đang thưởng thức ánh trăng đêm Rằm tháng Tám, ngự chơi trong khí thời gió mát thì bất ngờ có một ông lão đầu tóc bạc phơ xuất hiện đến hỏi ngài có muốn lên cung trăng không. Đoán ông lão là một vị tiên, nhà vua bèn đồng ý và thế là ông lão hóa phép tạo ra một chiếc cầu vồng đưa nhà vua lên cung trăng. Phong cảnh trên trời lung linh mộng ảo, có những nàng tiên xinh đẹp khoác trên mình những bộ xiêm y đủ muôn hồng nghìn tía, nhảy múa theo những điệu nhạc vô cùng quyến rũ.
Sau khi hết thời gian thưởng ngoạn phong cảnh cung trăng, nhà vua trở về trần thế. Để kỷ niệm đêm du ngoạn kỳ diệu đó, nhà vua đã đặt tên cho ngày Rằm tháng Tám là Tết Trung thu. Sau đó, ban lệnh dân gian tổ chức rước đèn, bày tiệc ăn mừng, múa hát dưới ánh trăng. Cũng chính từ đó, Tết Trung thu ở Trung Quốc trở thành một phong tục truyền thống với ý nghĩa ban đầu là thưởng nguyệt (ngắm trăng).
Song quan điểm khác lại cho biết tại sao chọn Rằm tháng 8 là Trung thu hoàn toàn xuất phát từ nền văn minh lúa nước của người Việt. Được biết, Rằm tháng 8 được coi là thời điểm cuối mùa canh tác chín, chuẩn bị bước vào thời kỳ nông nhàn, thích hợp để tổ chức hội, ăn mừng lúa mới, cảm tạ về một mùa màng bội thu. Vì vậy, Rằm tháng 8 được chọn làm ngày Tết Trung thu.
Ngoài ra, có một ý kiến nhận được rất nhiều sự đồng tình của số đông khi giải thích tại sao chọn Rằm tháng 8 là Trung thu. Đó là bắt nguồn từ cái tên của nó. Được biết, theo từ điển Hán Việt, Trung thu tức là giữa mùa thu. Mà mùa thu kéo dài từ tháng 7 đến hết tháng 9. Như vậy, ngày 15/ 8 âm lịch (tức ngày Rằm tháng Tám) chính là giữa mùa thu. Cho nên Rằm tháng Tám được chọn làm Tết Trung thu.
>> Xem thêm: Tết Trung thu ở Việt Nam và các nước châu Á ăn bánh gì?
Trên đây là “tất tần tật” giải đáp về trung thu là gì mà bạn có thể tham khảo. Hãy thường xuyên truy cập website hoặc cài đặt ứng dụng Thăng Long Đạo Quán về điện thoại để mỗi ngày cập nhật kiến thức phong tục Việt Nam và phong thủy Việt. Ngoài ra, người dùng ứng dụng sẽ được trải nghiệm với hàng loạt công cụ tra cứu miễn phí (xem ngày tốt xấu, xem Bát tự, Tử vi, xem tuổi vợ chồng,…).
Tải ngày ứng dụng Thăng Long Đạo Quán tại đây.
Nguồn: https://thanglongdaoquan.vn/trung-thu-la-gi-tai-sao-chon-ram-thang-8-la-trung-thu/
