Tết Hàn thực ăn bánh trôi, bánh chay là nét văn hóa truyền thống của người Việt. Vậy vì sao Tết Hàn thực lại ăn bánh trôi bánh chay? Cách làm các loại bánh này như thế nào? Hãy cùng tìm hiểu qua bài viết sau.
Nội dung chính
1. Nguồn gốc Tết Hàn thực
Theo một số tài liệu, Tết Hàn thực có nguồn gốc từ Trung Quốc, gắn liền với điển tích từ thời Xuân Thu. Để tưởng niệm lòng trung thành của hiền sĩ tên là Giới Tử Thôi, vua nước Tấn đã lập miếu thờ, hạ lệnh trong dân gian phải kiêng đốt lửa trong 3 ngày. Bên cạnh đó, chỉ được ăn đồ ăn nguội từ ngày 3 – 5/3 âm lịch hàng năm. Từ đó, ngày 3/3 âm lịch được dân gian gọi là Tết Hàn thực.
Tục lệ này sau đó đã du nhập vào Việt Nam theo chân những người đi lính thời kỳ Bắc thuộc. Nhưng kể từ thời Lý, Tết Hàn thực đã được Việt hóa, hợp nhất với Tết bánh trôi, bánh chay, tức là Tết tháng 3 của người Việt. Vì vậy, bánh trôi, bánh chay là món ăn đặc trưng của Việt Nam vào ngày lễ này. Còn ở Trung Quốc, người ta không ăn bánh trôi, bánh chay ngày Tết Hàn thực mà chỉ ăn chè trôi nước, bánh thanh đoàn tử, bánh cuộn thừng, nem cuốn…
Ngoài ra, ở Việt Nam, chúng ta tổ chức Tết Hàn thực để cúng gia tiên, cúng Phật và hướng về cội nguồn, nhớ đến công lao của ông bà, tổ tiên, không tưởng nhớ đến Giới Tử Thôi như Trung Quốc. Mặt khác, Tết Hàn thực ở nước ta cũng không kiêng lửa. Đây còn là dịp để gia đình sum vầy.
Tuy nhiên, Trung tâm Nghiên cứu Lý học Đông Phương lại cho rằng, Tết Hàn thực ở Việt Nam không bắt nguồn từ Trung Quốc mà liên quan đến nền văn minh của người Việt. Bởi vì, ngày 3/3 là đánh dấu ngày kết thúc của Mộc khí, tức là kết thúc cho mùa xuân. Do vậy, vào ngày này, người Việt tổ chức Tết Hàn thực, ăn và cúng đồ nguội, tiêu biểu là bánh trôi, bánh chay để mong mùa hè bớt nóng. Và Tổ tiên chúng ta sáng tạo ra món bánh trôi, bánh chay để thắp hương là hoàn toàn dựa trên nguyên lý âm dương ngũ hành chứ không hề liên quan tới Phật giáo, Đạo giáo. Mặc dù vậy, trung tâm cũng chưa dẫn được những sử liệu khoa học xác đáng và có nhầm lẫn về mặt lịch sử khi coi Tết Hàn thực chính là Tết Đoan ngọ, diễn ra vào mùng 5/5 âm lịch.
2. Tại sao Tết Hàn thực lại ăn bánh trôi, bánh chay?
Theo các chuyên gia văn hóa, người Việt ăn bánh trôi, bánh chay xuất phát từ việc cả 2 loại bánh này đều được làm từ bột gạo nếp – thành quả lao động vất vả của con người, thể hiện nền văn hóa lúa nước của Việt Nam.
Ngoài ra, bánh trôi, bánh chay có hình tròn, xếp cạnh nhau trên đĩa nên ăn 2 loại bánh này có ý nghĩa tưởng nhớ đến sự tích “Mẹ Âu Cơ cùng bọc trăm trứng”, nối tiếp truyền thống uống nước nhớ nguồn. Bánh trôi là biểu tượng cho 50 quả trứng, nở ra 50 người con theo mẹ Âu Cơ lên rừng. Bánh chay biểu tượng cho 50 quả trứng, nở ra 50 người con theo Lạc Long Quân xuống biển.
Một số quan điểm khác cho rằng, ngày 3/3 âm lịch đánh dấu cho ngày kết thúc của mùa xuân, bắt đầu cho mùa hè. Do vậy, vào Tết Hàn thực, chúng ta ăn và cúng đồ nguội, tiêu biểu là bánh trôi, bánh chay thể hiện sự cầu mong mùa hè bớt nóng.
3. Tết Hàn thực làm bánh gì?
Hiện nay, ngoài bánh trôi, bánh chay là 2 loại bánh không thể thiếu trong dịp Tết Hàn thực thì có nhiều người còn làm thêm cả bánh quả nhót. Dưới đây là cách làm các loại bánh trên.
3.1. Cách làm bánh trôi
Nguyên liệu:
- 500g bột gạo nếp.
- 50g bột gạo tẻ.
- 100g đường phèn.
- Nửa bát con vừng trắng rang.
- Nửa bát con dừa nạo sợi.
- Nước lọc.
- 1 thìa cà phê muối ăn.
Thực hiện:
Bước 1: Nhào bột bánh
- Bạn trộn bột gạo nếp với bột gạo tẻ theo tỷ lệ 1:4. Sau đó cho 1 ít nước và muối ăn vào trộn đều và nhào thành khối mềm, đến khi không bị dính tay nữa là được.
- Bọc bột vào tấm vải sạch, ủ trong 30 phút.
Bước 2: Làm nhân bánh
- Đường phèn bạn mang đi cắt thành từng miếng vuông (dài khoảng 1cm).
- Rang vừng trắng đến khi vàng, thơm thì tắt bếp.
Bước 3: Nặn bánh
- Lấy bánh vừa ủ ra, nặn thành hình tròn. Sau đó dùng ngón tay ấn vào giữa viên bột, cho đường phèn vào rồi vê viên bột cho kín là được.
- Tiếp tục làm như vậy cho đến khi hết bột và nhân.
Bước 4: Luộc bánh
- Đun 1 nồi nước vừa đủ. Sau khi nước sôi thì cho bánh vào, đun cho đến khi nước sôi trở lại thì giảm nhỏ lửa.
- Bạn đun cho đến khi bánh nổi lên, vỏ bánh trong thì vớt ra, thả vào nồi nước đã đun sôi, để nguội khoảng 2 phút.
- Vớt bánh để ra đĩa sao cho bánh không đè lên nhau. Tiếp theo rải vừng rang, dừa nạo sợi lên bánh là có thể thưởng thức.
3.2. Cách làm bánh chay
Nguyên liệu:
- 200g bột gạo nếp.
- 200g đậu xanh đã bóc vỏ.
- 100g đường.
- 2 thìa cà phê bột sắn dây hoặc bột năng.
- Nửa bát con vừng trắng rang chín.
- Nước ấm.
Thực hiện:
Bước 1: Làm nhân bánh
- Vo sạch đầu xanh với nước, ngâm trong 2 – 4 tiếng. Sau đó vớt đậu xanh ra rổ, rửa sạch bằng nước và đem đi hấp đến khi hạt đậu mềm là được.
- Để lại khoảng 1 bát đậu xanh. Chỗ còn lại thì cho vào máy xay sinh tố để xay mịn. Tiếp theo đổ đậu ra chảo, bật bếp lên sên cho đậu dẻo, mịn, khô ráo.
- Chia đều đậu thành từng viên tròn, nhỏ, bọc kín lại để làm nhân.
Bước 2: Làm vỏ bánh và nặn bánh
- Trộn đều bột gạo nếp với nước ấm cho đến khi bột thành khối mịn dẻo, không dính tay là được.
- Vo tròn thành từng viên nhỏ rồi dùng ngón tay ấn giữa vỏ bánh, cho đậu xanh vào.
- Vê viên bột lại cho kín là được. Tiếp tục làm như vậy cho đến khi hết nhân và bột bánh.
Bước 4: Luộc bánh
- Đun sôi nước, thả bánh vào luộc.
- Khi thấy bánh nổi lên, vỏ có màu trong thì luộc thêm 1 – 2 phút rồi tắt bếp.
- Vớt bánh ra, cho vào bát nước đun sôi để nguội khoảng 5 phút.
Bước 5: Nấu nước bánh
- Cho đường vào nước luộc bánh, đun sôi lên.
- Pha bột năng hoặc bột sắn dây với 1 bát nước. Sau đó cho hỗn hợp này từ từ vào nồi và khuấy đều.
- Tiếp tục đun sôi 1 lần nữa. Tiếp theo, cho 1 bát đậu xanh đã hấp chín vào khuấy đều, tắt bếp.
- Cho nước chè vừa nấu ra bát, sau đó cho bánh chay vào, rắc vừng lên là có thể thưởng thức.
Xem thêm: Bánh trôi, bánh chay Tết Hàn thực ở các vùng miền khác nhau như thế nào?
3.3. Cách làm bánh quả nhót
Nguyên liệu:
- 500g bột gạo nếp.
- 1 bát mật mía.
- 2 muỗng lạc rang giã nát.
- Nước lọc.
Thực hiện:
Bước 1: Nhào bột bánh
- Bạn trộn bột gạo nếp với nước, muối ăn và nhào thành khối mềm, đến khi không bị dính tay nữa là được.
- Bọc bột vào tấm vải sạch, ủ trong 30 phút.
Bước 2: Nặn bánh
- Lấy bánh vừa ủ ra, nặn thành hình quả nhót.
- Tiếp tục làm như vậy cho đến khi hết bột và nhân.
Bước 4: Luộc bánh
- Đun 1 nồi nước vừa đủ. Sau khi nước sôi thì thả bánh vào, cho đến khi nước sôi trở lại thì giảm nhỏ lửa.
- Bạn đun cho đến khi bánh nổi lên, vỏ bánh trong thì vớt ra, thả vào nồi nước đã đun sôi, để nguội khoảng 2 phút.
- Vớt bánh để ra, cho bánh vào nồi xào cùng mật mía đến khi mật mía sôi.
- Cho bánh ra đĩa, rải thêm 1 chút lạc rang giã nát là có thể thưởng thức.
Xem thêm: Mâm cúng Tết Hàn thực.
Ngoài 3 loại bánh trên thì vào Tết Hàn thực, người ta còn làm bánh cuốn, hay còn gọi là bánh xuân thái theo cách gọi của thời nhà Trần, Lý. Tuy nhiên, tục làm bánh cuốn ngày Tết Hàn thực là nét đặc trưng của người Việt ngày xưa, đến nay không còn phổ biến.
Bánh quả nhót.
4. Những lưu ý khi làm bánh trôi, bánh chay Tết Hàn thực
Khi làm bánh trôi, bánh chay Tết Hàn thực, bạn cần lưu ý những vấn đề sau:
- Nên chọn nguyên liệu làm bánh sạch: Gạo nếp không bị mối mọt, đậu xanh không chứa chất bảo quản…
- Nếu làm bánh trôi, bánh chay để cúng thì tuyệt đối không nêm nếm. Theo quan niệm dân gian, nêm nếm đồ cúng nghĩa là chúng ta đang ăn trước khi cúng tổ tiên, thần linh. Như vậy là bất kính.
- Hiện nay, có một số gia đình làm bánh trôi, bánh chay, bánh quả nhót có nhiều màu sắc (xanh, đỏ, tím, vàng…) và nhiều hình thù (hình con lợn, con cá…). Tuy nhiên, theo các chuyên gia văn hóa, làm bánh nhiều màu sắc như vậy là không đúng với ý nghĩa gốc rễ. Gốc rễ của các loại bánh này có màu trắng, hình tròn, biểu tượng cho sự tròn đầy, tinh khiết. Mặc dù vậy, tùy theo từng quan niệm, mục đích làm bánh (cúng, ăn…) của từng gia đình mà có thể làm bánh theo ý nghĩa gốc rễ của nó hoặc không.
Trên đây là các thông tin về Tết Hàn thực bánh trôi bánh chay. Nếu còn thắc mắc điều gì, hãy tải ngay ứng dụng Thăng Long Đạo quán để các chuyên gia phong thủy giải đáp và để cập nhật những thông tin bổ ích về phong thủy, phong tục Việt Nam. Bên cạnh đó, ứng dụng này còn giúp gia chủ tra cứu miễn phí các vấn đề như xem lá số Bát tự, Tử vi, xem ngày, giờ tốt – xấu, xem bát trạch…
Tải ngay ứng dụng Thăng Long Đạo Quán cho dòng máy Android hoặc iOS tại đây:
Nguồn: https://thanglongdaoquan.vn/tet-han-thuc-banh-troi-banh-chay/
